SEPARACJA
Obecna regulacja prawna unormowała w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym separację, jako instytucję prawa cywilnego odmienną od rozwodu. Należy odróżnić separację faktyczną – brak wspólnego pożycia małżonków bez zmiany stanu prawnego, od separacji sądowej – unormowanej prawnie instytucji, gdzie sąd wydając orzeczenie o charakterze konstytutywnym zmienia sytuację prawną małżonków. Orzeczenie o separacji „potwierdza” stan faktycznego braku pożycia małżonków, jednakże różni się od orzeczenia rozwodu tym, że małżonkowie nadal są w świetle prawa małżeństwem – nie mogą ponownie zawrzeć kolejnego małżeństwa.
Właściwym rzeczowo do orzeczenia separacji jest sąd okręgowy, który orzeka w składzie jednego sędziego w trybie procesowym- co do zasady, a jeżeli małżonkowie złożą wspólny wniosek co do orzeczenia separacji wobec nich i nie posiadają wspólnych dzieci to sąd może orzec w trybie nieprocesowym.
Warunkiem koniecznym, aby sąd orzekł o separacji jest zupełny rozkład pożycia pomiędzy małżonkami. W porównaniu o rozwodu rozkład pożycia nie musi być w przypadku separacji trwały.
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Obowiązuje zasada prymatu rozwodu, która oznacza, iż nie można również orzec separacji, gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi rozwodu i rozwód jest dopuszczalny ( jeśli nie jest- to sąd orzeka separację).
Skutki separacji, co do zasady są takie jak skutki rozwodu, z wyjątkami wynikającymi z ustawy. Tymi wyjątkami jest to, że małżonkowie nie mogą ponownie zawrzeć małżeństwa a także ciąży na nich obowiązek wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności. Ponadto po orzeczeniu separacji nie zmienia się nazwisko małżonków.
Ważnym skutkiem separacji jest powstanie przymusowej rozdzielności majątkowej oraz to, że zgodnie z Kodeksem cywilnym, małżonkowie w separacji nie dziedziczą po sobie ustawowo. Odmiennie niż w przypadku rozwodu orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. Następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Dodatkowo jeżeli dziecko urodzi się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji to nie ma zastosowanie przepis dotyczący domniemania pochodzenia dziecka od męża matki.
Ustanie separacji następuje przez rozwiązanie małżeństwa (przez orzeczenie o rozwodzie albo unieważnienie małżeństwa) bądź też na zgodne żądanie małżonków o zniesieniu separacji. Zasada jest to, iż z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki, powstaje ustawowy ustrój majątkowy. Jednakże na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami przymusowej rozdzielności majątkowej (w trybie postępowania nieprocesowego). Sąd znosząc separację powinien z urzędu rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków.
Jednym z celów separacji jest umożliwienie małżonkom rozważenia zaistniałej sytuacji i ewentualnego powrotu do wspólnego pożycia. Separacja jest dobrym rozwiązaniem dla osób, które ze względu na swoją wiarę nie dopuszczają rozwodów.
adw. Małgorzata Koprowska
