TESTAMENT
Określenie „testament” posiada dwa znaczenia. Jest to czynność prawna, przez którą osoba fizyczna decyduje o losie swojego majątku w przypadku jej śmierci oraz dokument, w którym zostaje wyrażona wola testatora dotycząca jego majątku. Testament jest czynnością prawną jednostronną, o ściśle osobistym charakterze, w której testator dokonuje rozrządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Testament może zostać odwołany w dowolnej chwili w całości, bądź też w części przez sporządzenie kolejnego testamentu, którego postanowienia są odmienne od brzmienia pierwotnego testamentu. Testament nie wywołuje żadnych skutków prawnych w chwili jego sporządzenia, w szczególności nie powoduje powstania jakichkolwiek praw i obowiązków zarówno dla testatora, jak i innych osób. Istnieje zakaz sporządzania testamentu przez przedstawiciela oraz wspólnie z inną osobą np. małżonkiem, co jest przejawem ściśle osobistego charakteru tej czynności prawnej.
Zdolność sporządzenia ważnego testamentu ma osoba fizyczna, która ukończyła 18 rok życia lub zawarła związek małżeński przed ukończeniem tego wieku oraz nie została ubezwłasnowolniona. Istotne, aby zdolność testowania – czyli możliwość sporządzenia przez osobę fizyczną ważnego testamentu istniała w chwili sporządzenia testamentu. Późniejsze ubezwłasnowolnienie nie sprawia, iż testament traci ważność.
Testator w chwili sporządzania testamentu powinien posiadać tzw. „wolę testowania”, czyli wolę i świadomość dokonania czynności prawnej rozrządzającej jego majątkiem na wypadek śmierci. Nieważny jest testament, który został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, bądź też pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, a także jeżeli testament został sporządzony pod wpływem groźby.
Testament jest czynnością jednostronną, nie jest skierowany do określonego adresata, czego skutkiem jest możliwość odwołania testamentu. Ograniczenia z tym związane wynikają z istnienia wymogu, aby spadkodawca odwołania testamentu dokonał osobiście i w chwili, której to uczyni posiadał zdolność testowania. Odwołanie testamentu może nastąpić przez sporządzenie nowego testamentu, bądź też w zamiarze odwołania zniszczenie dokumentu zawierającego oświadczenie woli spadkodawcy lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność, a także przez dokonanie w testamencie takich zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Testament musi zostać sporządzony w formie przewidzianej przez prawo, niezachowanie wymaganej formy powoduje jego nieważność. Ustawodawca wyodrębnił testamenty zwykłe, do których należy testament holograficzny ( własnoręczny), testament notarialny oraz testament allograficzny (tzw. urzędowy), oraz testamenty szczególne: testament ustny, testament sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym oraz testament wojskowy.
Dla potrzeb niniejszego artykułu ograniczę się do wskazania elementów testamentu holograficznego, czyli sporządzonego własnoręcznie przez spadkodawcę. Taki testament musi zostać w całości napisany przez spadkodawcę pismem ręcznym, nie może to być wydruk komputerowy, bądź też maszynopis. Ważne jest, aby w testamencie widniała data jego sporządzenia, a także własnoręczny podpis osoby, która go sporządza. Brak daty może w pewnych przypadkach nie mieć wpływu na ważność testamentu, jednakże przy istnieniu wielu testamentów pomaga ustalić najbardziej aktualną oraz rzeczywistą wolę testatora. Podpis jest potwierdzeniem tego, iż spadkodawca miał zamiar wyrazić w testamencie swoją wolę. Co do zasady podpis powinien składać się z imienia i nazwiska testatora, ale według Sądu Najwyższego ( uchwała z 23.04.1960r., III CO 8/60, OSN 1961, nr 1, poz. 27) umieszczenie pod treścią testamentu samego imienia, bądź też określenia sposobu pokrewieństwa np. „twój wujek” nie powoduje jego nieważności. Istotą podpisu jest możliwość zidentyfikowania autora testamentu. Brak daty na testamencie powoduje jego nieważność, jedynym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której brak daty nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do jego treści lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
mgr prawa Małgorzata Grigorjew
