Czy osoby, które pozostają w wolnych związkach są chronione pod względem prawnym?

Z formalnego punktu widzenia osoby, pozostające w wolnych związkach, nie korzystają pod tym względem z żadnej ochrony prawnej. W szczególności nie przysługują im prawa małżeńskie, ani związane z tym przywileje. Jednakże obowiązujące przepisy prawa dają możliwość choć częściowego sformalizowania relacji łączących partnerów i zagwarantowania wynikających z tego praw i obowiązków. Może to nastąpić poprzez zawarcie umowy cywilnoprawnej, tzw. umowy konkubenckiej.

Co to jest umowa konkubencka? W jaki sposób można ją zawrzeć? Jakie są jej skutki prawne?

Co to jest umowa konkubencka?

Podkreślić trzeba, że choć umowa konkubencka należy do kontraktów zawieranych na gruncie prawa cywilnego, to jednak nie jest ona bezpośrednio uregulowana w Kodeksie cywilnym. Opiera się ona na ogólnych zasadach tej dziedziny prawa.

Dopuszczalność jej zawarcia wynika wprost z zasady swobody umów, jaka obowiązuje w polskim prawie. Zgodnie z nią - strony mogą ukształtować dowolny stosunek prawny według swego uznania. Warunkiem jest jedynie, aby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się jego właściwości, normom prawnym ani też zasadom współżycia społecznego.

Celem zawarcia umowy konkubenckiej jest uregulowanie pod względem formalnym zasad związku konkubenckiego, jaki istnieje pomiędzy jej stronami oraz zapewnienie możliwie daleko idącej ochrony prawnej osób, które w nim pozostają.

Co to jest konkubinat?

Konkubinat stanowi nieformalny związek, który łączy dwie osoby, pozostające ze sobą w pożyciu, jednakże bez usankcjonowania tego stanu w świetle prawa jako małżeństwa.

Definicja konkubinatu zawarta została w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 1988 r. (I KR 50/88, OSNKW 1988, z. 9-10, poz. 71). Zgodnie z nim „przez konkubinat rozumieć należy współżycie analogiczne do małżeńskiego, tyle że pozbawione legalnego węzła. Oznacza to istnienie ogniska domowego charakteryzującego się duchową, fizyczną i ekonomiczną więzią łączącą mężczyznę z kobietą”.

Tym samym, konkubinat to trwała oraz stabilna wspólnota dwojga osób o charakterze osobisto - majątkowym, obejmująca także prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.

Musisz przy tym wiedzieć, że pojęcie konkubinatu, nie obejmuje związków osób tej samej płci, czyli tzw. związków partnerskich.

Zaznaczyć trzeba, że pomimo podobieństwa do związku małżeńskiego, konkubinat pod względem formalnym, nie wywołuje żadnych skutków prawnych o charakterze osobowym i majątkowym pomiędzy jego stronami. W przypadku małżeństwa z mocy samego prawa, powstaje wspólnota majątkowa, prawo do wzajemnego dziedziczenia etc. Konkubinat nie powoduje powstania tego rodzaju przywilejów prawnych.

W myśl uchwały Sadu Najwyższego z dnia 2 lipca 1955 r„ (II CO 7/55, OSN 1956, poz. 72) „Związek pozamałżeński sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze prawnomajątkowym między osobami, które w związku takim pozostają”.

Co może być regulować umowa konkubencka?

Przedmiotem umowy konkubenckiej regulacja zasad wspólnego pożycia jej stron pod względem prawnym. Objąć nią można wszelkiego rodzaju kwestie osobiste i majątkowe, jakie pomiędzy nimi zachodzą w czasie trwania związku o charakterze osobistym.

W zakresie zagadnień osobistych, umowa konkubencka może zawierać wzajemne zobowiązanie do wykazywania odpowiedniej troski o partnera oraz współdziałania w różnych sferach wspólnego życia. Może ona zawierać postanowienia dotyczące ustanowienia i wyznaczenia zakresu obowiązku alimentacyjnego lub renty alimentacyjnej, w przypadku, gdy z winy jednego z partnerów nastąpi jej rozwiązanie.

Jej przedmiotem może być także wprowadzenie obowiązku sprawowania odpowiedniej opieki nad każdym z partnerów przez drugą stronę konkubinatu, na wypadek gdyby został on dotknięty ciężką chorobą czy też niepełnosprawnością.

Dopuszczalne jest także uregulowanie w umowie konkubenckiej zagadnień dotyczących zasad sprawowania opieki medycznej nad partnerami. Strony mogą wzajemnie upoważnić się do otrzymywania wszelkich informacji o stanie zdrowia partnera lub też podejmowania decyzji w zakresie jego leczenia, jeśli stan zdrowia nie pozwala mu na podjęcie samodzielnej decyzji w tym przedmiocie.

W zakresie kwestii majątkowych, umowa konkubencka może przykładowo regulować:

• zasady wzajemnych rozliczeń pomiędzy partnerami,

• ustanowienie współwłasności przedmiotów należących dotychczas do jednego z nich, oraz majątku nabywanego w czasie trwania związku konkubenckiego,

• określenie sposobu sprawowania zarządu nad wspólnym majątkiem partnerów,

• wskazanie zasad jego podziału w razie rozpadu związku,

• sposób spłaty wspólnie zaciągniętego kredytu, pożyczki czy też innych zobowiązań majątkowych,

• zasady rozliczania nakładów poniesionych na rzeczy będące przedmiotem współwłasności partnerów, na przykład dom jednorodzinny lub lokal mieszkalny.

Poza tym strony umowy konkubenckiej mogą udzielić sobie wzajemnie pełnomocnictwa ogólnego, na przykład do:

• dokonywania czynności w zakresie majątku wspólnego,

• odbioru korespondencji skierowanej do partnera

• sprzedaży lub kupna nieruchomości,

• dostępu do rachunku bankowego partnera etc.

Na jaki okres zawierana jest umowa konkubencka, zależy od woli jej stron. Tak więc, może ona obowiązywać przez czas nieoznaczony lub też jedynie przez wskazany okres, na przykład dwa lata od daty jej zawarcia.

Może ona zostać wypowiedziana przez jedną ze stron lub też rozwiązana na mocy ich zgodnego porozumienia.

W jaki sposób można zawrzeć umowę konkubencką?

Umowa konkubencka może zostać zawarta w dowolny sposób. Dopuszczalne jest więc jej zawarcie w formie ustnej. Jednakże dla celów dowodowych oraz z uwagi doniosłość kwestii życiowych które reguluje, powinna ona zostać nawiązana przynajmniej w zwykłej formie pisemnej. Najlepszym jednak rozwiązaniem jest, aby została ona sporządzona w formie aktu notarialnego. Zaznaczyć jednak trzeba, ze jest to forma konieczna, gdy umowa konkubencka reguluje kwestie związane z nieruchomościami jej stron.